وسواس در نوجوانان و چگونگی برخورد با آن ها

امروزه، عوامل متعدد و زیادی باعث ایجاد چالش و تغییرات در رفتار نوجوانان شده است. یکی از چالش های متداول و رایج به عنوان وسواس در نوجوانان شناخته می شود. به طور دقیق، قابل ذکر است که اختلال وسواس فکری در برگیرنده مجموعه ای از افکار آزار دهنده است. پیشرفت این بیماری و اختلال می تواند موجب بروز مشکلاتی آسیب زا و تهدید کننده باشد. اختلال وسواس در همه سنین دیده می شود، اما در نوجوانان و به خصوص در زنان، رواج بیش تری دارد.

همچنین، نکته قابل توجه، این است که این بیماری می تواند زمینه ساز ابتلا به افسردگی باشد. خوشبختانه روندهای درمانی بسیاری وجود دارد که می تواند موجب بهبود افراد وسواسی شود. در ادامه مطالب به بررسی انواع وسواس، راهکارهای درمانی و علائم آن خواهیم پرداخت.

منظور از وسواس چیست؟

وسواس فکری نوجوانان (Obsessive Compulsive Disorder of Teenagers) یکی از رایج ترین اختلال های روانی و فکری است. نوجوانانی که دچار وسواس هستند، از نوعی اختلال اضطرابی آسیب زننده رنج می برند. این افکار تهدید کننده و اختلال های ناشی از آن، ابعاد مهمی از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

بسیاری از نوجوانان با دلالت بر علل مختلفی، تشنج های روانی و وسواسی خود را از خانواده پنهان می کنند؛ بنابراین، این افراد پذیرای مشکلات نیستند و در مقابل در برابر اعتراض اطرافیان، ارائه دهنده کنش های نا معقولی هستند. چنین روندی می تواند موجب پیش روی اختلال و درگیری بیشتر فرد در طی زمان شود.

انواع وسواس در نوجوانان

متخصص های فعال در زمینه روانشناسی و رفتارشناسی، وسواس در نوجوانان را در انواع مختلفی تقسیم بندی می کنند. اما به صورت کلی می توان گفت: وسواس های نوجوانان به دو نوع وسواس فکری و وسواس فکری- عملی تقسیم بندی می شود. این تقسیم بندی می تواند تامین کننده اطمینان از روند درمانی برنامه ریزی شده باشد.

وسواس های فکری در نوجوانان

همان طور که از نام گذاری این نوع وسواس مشهود است، وسواس های فکری نوجوانان در برگیرنده تمامی افکار مزاحم و تهدید کننده است. این افکار می توانند در بدترین حالت ممکن به صورت تکرار شونده و مکرر نوجوان را درگیر کنند.

 همچنین می بایست در نظر داشت، انواع افکار مزاحم و مکرر می تواند ایجاد کننده نشخارهای فکری در فرد شوند. به این طریق، نوجوان به طور مکرر به بررسی رفتار و واکنش های گذشته یا حال خود می پردازد. البته به صورت جامع تر می توان وسواس های فکری دوره نوجوانی را شامل موارد زیر نیز دانست:

• نگرانی بیش از حد در مورد مرگ و مریضی های سخت
• داشتن افکار منفی و نگرانی درباره وقوع اتفاق های ناگوار
• افکار ناخواسته جنسی و آزار دهنده
• تفکرهای دارای ماهیت مذهبی
• ترس شدید از آلودگی، ویروس و میکروب
• نگرانی درباره گرایش های جنسی
• ترس از انجام کارهای پر خطر و خشونت آمیز

بررسی وسواس فکری- عملی و مشخصات آن

وسواس های فکری_عملی دارای طیف بسیار گسترده ای هستند. این نوع وسواس در نوجوانان می تواند ایجاد کننده کنش ها و افکار بسیار آزار دهنده ای باشند. متداول ترین نوع این وسواس که به راحتی در رفتار فرد نیز مشاهده می شود، وسواس نظافت نام دارد. در این نوع وسواس، فرد خود را در معرض هجوم آلودگی ها و میکروب ها می داند؛ به همین ترتیب، فرد به هیج عنوان قادر به پاکسازی محیط اطرافش نخواهد بود. این اختلال به عنوان یکی از عوامل زمینه ساز افسردگی نوجوان شناخته می شود. در ادامه مطالب به برخی از رایج ترین نوع وسواس های فکری اشاره خواهیم کرد.

• حساسیت شدید بر روی نظم چیدمان خانه
• ترس از قبول مسئولیت
• وسواس در رفتار های روزانه (حساسیت بر روی مطالعه و درس خواندن شدید)
• داشتن افکار منفی و دیدن اطرافیان در معرض تهدید
• معتقد بودن به جادو و دعا نویسی
• ترس شدید از نفرین یا طلسم شدن

علائم وسواس در نوجوانان

بی شک، چنین اختلال ناگواری دارای نشانه ها و علائم منحصر به خود است. در قسمت های قبلی به برخی از متداول ترین رفتارهای افراد دچار وسواس های فکری و عملی اشاره شد. نکته حائز اهمیت این است که وسواس های فکری و عملی نوجوانان دارای دو بخش وسواس و اجبار است.

به گونه ای، بیش تر متخصص های روان درمانی، وسواس در نوجوانان را مشابه با وسواس های بزرگسالان می دانند. موارد زیر برخی از علائم رایج ابتلا به وسواس فکری محسوب می شوند:

• همواره در حال دعا یا گریه بودن
• ترسیدن از حرف زدن یا گریه کردن
• چیدن مکرر وسایل خود
• شستن بیش از حد دست ها و صورت
• بررسی مکرر و بیش از حد همه چیز
• عدم رضایت از عملکرد خود و نداشتن عزت نفس در نوجوانان
• درس خواندن بیش از حد
• سبک شماردن درس و تحصیل (افت تحصیلی نوجوان)
• ترسیدن از پرسش و بروز حس کنجکاوی

به چه علت نوجوانان به وسواس دچار می شوند؟

روان شناسان و متخصص های فعال در حوزه روان درمانی، عوامل متعددی را علل ایجاد وسواس در نوجوانان می دانند؛ به همین علت نمی توان تنها یک علت واحد را ایجاد کننده این بیماری دانست.

 عواملی هم چون وراثت، روش های تربیتی والدین، شاخصه های خانوادگی، نابهنجاری کاکرد سیستم عصبی و آشفتگی خلقی از اصلی ترین عوامل ایجاد اختلال هستند. البته می بایست اشاره کرد که عدم ترشح کافی هورمون رشد و داشتن سابقه ضربه مغری می تواند ایجاد کننده اختلال مذکور باشد. همچنین چگونگی رفتار والدین با نوجوان و در واقع داشتن والدین وسواسی و یا به شدت کمال طلب نیز از اصلی ترین عوامل موثر در ابتلا به وسواس محسوب می شوند.

برای درمان وسواس در نوجوانان چه روش هایی وجود دارد؟

با توجه به آن که نشانه های ناشی از ابتلا به وسواس فکری و عملی پیش رونده است، بسیار اهمیت دارد در زود هنگام برای درمان اقدام شود. به صورت کلی می توان گفت: درمان های مناسب برای بهبود وسواس در نوجوانان، دربرگیرنده روان درمانی ها و مصرف دارو است. البته تمامی روندهای درمانی، وابسته به میزان شدت درگیری نوجوان با اختلال وسواس تعیین می شوند.

گفتار درمانی فردی یا گروهی

یکی از بهترین روند های درمانی برای نوجوان دچار اختلال اضطراب، گفتار درمانی به صورت فردی یا گروهی است. در این جلسات درمانی با نوجوان درباره درک وسواس ها، اجبار ها و سایر مسائل زمینه ای صحبت می شود.

یکی از رایج ترین تکنیک های گفتار درمانی، درمان شناختی رفتاری در قالب مواجهه فرد و پیشگیری از پاسخ است. به گونه ای که فرد را در معرض عوامل اضطراب زا قرار می دهند و بر روی جایگزینی واکنش سالم کار می کنند.

بررسی روند بهبود وسواس با دارو درمانی

دارو درمانی دارای پررنگ ترین تاثیرات در روند بهبودی فرد است. البته طبق گفته متخصص های فعال در این زمینه و تحقیقات انجام شده، دارو درمانی به همراه روان درمانی تاثیر ایده آلی دارد. بنابراین نمی توان دارو درمانی را به تنهایی موثر در بهبود علائم وسواس فکری و عملی دانست. دارو های مناسب درمان وسواس در نوجوانان عبارتند از:

• دارو های ضد افسردگی (Celexa، Paxil وSSRI )
• قرص های سه حلقه ای و ضد افسردگی (Anafranil)

چگونه با نوجوان وسواسی خود رفتار کنیم؟

در اولین گام می بایست فرزند خود را درک کرد؛ چرا که اختلال وسواس غیر ارادی است. درمان و گذر از این بیماری به هیچ عنوان ساده نیست؛ بنابراین بهتر است تمامی اقدام های لازم را جهت حمایت نوجوان انجام داد. همچنین بسیار اهمیت دارد درباره این بیماری و روند پیشرفت آن یا تکنیک های درمان آن، اطلاعات مناسبی کسب نمایید.

به نوجوان خود برای تمرکز بر روی اهداف تکنیک های درمانی کمک کنید و همواره نسبت به وی همدلی داشته باشید. بسیار اهمیت دارد که برای تسریع در حل این چالش با صبر فراوان اقدامات لازم را انجام دهید. مدیریت استرس و حفظ آرامش نیز از اصلی ترین مواردی است که می بایست به نوجوان یاد داد. لازم است تمامی رفتارهای خود را کنترل نمایید و بدون هیچ قضاوتی، گوش شنوای فرزند خود باشید.

عوامل تشدید کننده وسواس در نوجوانان

همان طور که اشاره شد، اختلال فکری و عملی وسواس در نوجوانان قابل درمان است. با این حال، برخی از عوامل می توانند بازدارنده درمان فرد باشند. یکی از اصلی ترین عواملی که تشدید کننده وسواس شناخته می شود، عادی پنداری است. در واقع، بی اهمیت و عادی جلوه دادن کنش های آسیب زا و ناسالم می توانند موجب بیشتر درگیر شدن نوجوان با اختلال مذکور باشد. در نتیجه عادی سازی و پیش روی بیماری وسواس، پیگیری و اثر بخشی روند درمانی در بزرگسالی به شدت سخت می شود.

سخن پایانی

وسواس در نوجوانان به عنوان یکی از بزرگ ترین چالش های هر جامعه و خانواده ای محسوب می شود. این بیماری که، ابعاد مختلفی از زندگی نوجوان را مختل می کند. بسیار اهمیت دارد. با دیدن اولین علائم به پزشک مراجعه نمایید.  همچنین می بایست اشاره کرد که روند درمانی وسواس فکری و عملی، نیازمند صرف زمان و هزینه است؛ بنابراین بهتر است اهداف درمان را برای نوجوان مورد درمان شفاف سازی کنید.

پناه سبز

سوالات متداول

• منظور از وسواس چیست؟

وسواس در نوجوانان یکی از رایج ترین اختلال های روانی و فکری است. نوجوانانی که دچار وسواس هستند، از نوعی اختلال اضطرابی آسیب زننده رنج می برند. این افکار تهدید کننده و اختلال های ناشی از آن، ابعاد مهمی از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. بسیاری از نوجوانان با دلالت بر علل مختلفی، تشنج های روانی و وسواسی خود را از خانواده پنهان می کنند؛ بنابراین، این افراد پذیرای مشکلات نیستند و در مقابل در برابر اعتراض اطرافیان، ارائه دهنده کنش های نا معقولی هستند. چنین روندی می تواند موجب پیش روی اختلال و درگیری بیشتر فرد در طی زمان شود.

• وسواس در نوجوانان چه علائمی دارد؟

موارد زیر برخی از علائم رایج ابتلا به وسواس فکری محسوب می شوند: همواره در حال دعا یا گریه بودن، ترسیدن از حرف زدن یا گریه کردن، چیدن مکرر وسایل خود، شستن بیش از حد دست ها و صورت، بررسی مکرر و بیش از حد همه چیز، عدم رضایت از عملکرد خود و نداشتن عزت نفس در نوجوانان و …