شکل گیری هویت در نوجوانان چه مراحلی دارد؟ عوامل و مشکلات مربوط به هویت یابی

یکی از مسائل جذاب در علم روانشناسی، توانایی ما در انعکاس خودمان است. این توانایی، باعث می‌شود که افراد از اوایل دوران کودکی، افکاری در مورد خود داشته باشند. در نوجوانی، تفکر فرد درباره خود، باعث درگیر شدن او در مقولات و ویژگی های انتزاعی می شود و بدین گونه، هویت در نوجوانان در حوزه های مختلفی از زندگی شکل می گیرد. این حوزه ها، شامل هویت دانشگاهی، مذهبی، قومی و اجتماعی می شود.

هویت چیست؟

هویت به عنوان پاسخ فرد به سوال “من کیستم؟” توصیف شده و به عنوان یک ساختار ذهنی یا بازنمایی از خود، به تصویر کشیده می شود. اما هویت، نه تنها شامل این سوال می شود که ما کی هستیم و چیستیم، همچنین شامل کارهایی که انجام می دهیم، آنچه دوست داریم و حتی احساسی که داریم نیز خواهد شد.

بنابراین هویت در نوجوانان، چیزی فراتر از یک مدل ذهنی است و پر از معانی، احساسات، آرزوها و اهداف است. هویت در موقعیت ها و در طول زمان نیز انعطاف پذیر است. ساخت هویت در نوجوان، بسیار شبیه به یک فرآیند است. در این فرایند، نوجوان مهارت های فکر کردن و صحبت درباره خود و دیگران را آموزش خواهد دید. در نوجوان، هویت‌ های فردی و اجتماعی متعددی شکل می گیرد که هر یک از آنها در حوزه‌ ها و موقعیت ‌های مختلف، به روش ‌های پیچیده ای ظاهر می‌شوند.

انواع هویت در نوجوانان

هویت به نحوه تعریف ما از خود، اشاره دارد. هویت، اساس عزت نفس در نوجوانان را تشکیل می دهد. در نوجوانی، نحوه نگرش ما نسبت به همسالان، خانواده، مدرسه و سایر محیط های اجتماعی، تغییر کرده و هویت‌ های شخصی ما، درک ما از تعلق را شکل می‌دهند و همگی هویت فردی را شامل می شوند. هویت خانوادگی نیز می تواند بر اساس چگونگی رفتار والدین با نوجوان معنا پیدا کند.

هویت اجتماعی، توسط دیگران ساخته می شود و ممکن است با هویت خود، متفاوت باشد. به طور معمول، افراد را بر اساس برچسب ‌های گسترده و تعریف شده اجتماعی دسته‌ بندی می‌کنند. به عنوان مثال، اگر پوست تیره ای دارید، ممکن است توسط دیگران برچسب “سیاه” به شما بزنند، حتی اگر این هویت را برای خود، انتخاب نکرده باشید.

هویت فرهنگی، به چگونگی کنار آمدن افراد با اجداد قومی، نژادی و فرهنگی خود، اشاره دارد. هم اکنون، احتمالاً از گروه‌ های فرهنگی که به آن تعلق دارید، آگاه هستید. آیا فرآیند آگاهی از هویت فرهنگی خود را به یاد دارید؟  چه زمانی فهمیدید که سفید پوست هستید و این به چه معناست؟ آیا درک یا پذیرش شما از میراث نژادی تان در طول زندگی، تغییر کرده است؟ برای درک بهتر این فرآیند پیچیده و به رسمیت شناختن تمایزات در ساخت هویت فرهنگی، برای گروه‌ های فرهنگی مختلف، چهار مدل هویت فرهنگی اقلیت، اکثریت، دو نژادی و عشایر جهانی ارائه شده است.

مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان

روانشناس بزرگ جیمز مارسیا، چهار مرحله را در شکل گیری هویت در نوجوانان، معرفی نموده است که در آن، هر مرحله وضعیت هویتی خاص خود را دارد. در هر مرحله، نوجوان در فرآیند کشف ارزش ها، باورها، اهداف و نقش هایی است که می تواند، هویت او را شکل دهد، این چهار مرحله عبارتند از:

• پراکندگی هویت

در این مرحله از فرایند شکل گیری هویت در نوجوان، او هنوز سرگردان بوده و به اصول و عقاید خاصی پایبند نمی باشد. در این مرحله از هویت سازی، شاید تا حدودی بی خیال به نظر برسد. به عنوان مثال، والدین یک نوجوان، ممکن است به او بگویند که برای تیم فوتبال، تلاش کند، اما نوجوان نمی داند که در مورد فوتبال چه احساسی داشته باشد و هنوز تمایلی به کشف آن نیز ندارد.

• وقفه هویت

این وضعیت به نوجوانی اطلاق می شود که هنوز به انتظاراتی که از او می رود، متعهد نشده است، اما مایل است با انتظارات، نقش ها و اهدافی که پیش روی او قرار دارد، روبرو شود. به عنوان مثال، والدین یک نوجوان ممکن است از او بخواهند که به دانشگاه برود، و نوجوان نیز با آن موافق است، صرف نظر از اینکه چه احساسی نسبت به تحصیلات عالی دارد.

• ضبط نمودن هویت

این مرحله به کاوش در مسیرها، اهداف، باورهای مختلف، اشاره دارد که بر آمادگی نوجوان برای انتخاب زندگی، تأثیر گذار است. آنها هنوز به مسیر یا هدف خاصی، متعهد نیستند، اما آماده انتخاب می شوند. به عنوان مثال، یک نوجوان، ممکن است از نظر مذهبی، چیزهای زیادی از والدین خود آموخته باشد، اما با کاوش در مذاهب متعدد به آنچه معتقد است، پی می ‌برد.

• دستیابی به هویت

این وضعیت به تعهد یک نوجوان نسبت به مسیر، هدف یا انتخاب کلی او که در ساخت هویتش، نقش دارد اشاره می کند. این مرحله، شامل نقش هایی می شود که نوجوان به آن، متعهد شده است یا ارزش ها و باورها که در این مرحله از زندگی کسب می نماید.

عوامل موثر در شکل گیری هویت در نوجوانان

فرایند ساخت ویژگی ‌های هویتی از اوایل کودکی، شروع می ‌شوند، زیرا به کودکان آموزش داده می ‌شود که بین مقوله ‌های مرتبط با هویت، تمایز قائل شوند (مثلاً مرد در مقابل زن یا سیاه در مقابل سفید). در اوایل کودکی، این فرآیندها، گاهی اوقات، شناسایی شده و تا حد زیادی توضیحی و توصیفی هستند.

پیشرفت ‌ها برای شناخت هویت در دوران نوجوانی، شروع به ظهور می‌کنند، تفکرات انتزاعی ‌تر، روان‌ شناختی، پیچیده ‌تر و یکپارچه ‌تر می ‌شود. با افزایش مهارت‌ های چشم ‌انداز، نوجوانان، بیشتر می‌ توانند خود را در دیدگاه دیگران، تصور کنند، که باعث می ‌شود آنها خودآگاه، خودارزیابی ‌کننده و مستعد مقایسه اجتماعی شوند.

اگرچه ایجاد هویت شخصی یک کار بسیار شخصی و خصوصی به نظر می رسد، اما به شدت اجتماعی است که به همان اندازه، که توسط عوامل بیرونی و بین فردی شکل می گیرد، شامل جامعه، خانواده و همسالان نیز می شود. جامعه، دسته‌ ها و تقسیم بندی هایی که در ساخت هویت‌، نقش دارند را ارائه می دهد، برای مثال، جامعه مقوله ‌هایی مانند چند نژادی یا چند فرهنگی و جنسیت ‌ها و جنسیت‌ های چندگانه را معرفی می کند.

روابط نزدیک، از جمله رابطه با والدین، خواهر و برادر و سایر اعضای خانواده نیز نقش اصلی از فرایند ساخت هویت را ایفا می‌کنند. با نزدیک شدن به دوران نوجوانی، همسالان، دوستان و همکلاسی ‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار خواهند شد.

هویت یابی در نوجوانان با چه مشکلاتی همراه است

اهمیت توسعه هویت برای نوجوانان، بسیار زیاد است. هنگامی که یک نوجوان در حال توسعه هویت خود است، می ‌آموزد که چه چیزی او را منحصر به ‌فرد می ‌کند و در عین حال، احساس نیاز به سازگاری می ‌کند. نوجوانانی که به دلیل هویت فرهنگی، قومی، جنسیتی یا جنسی خود احساس می‌ کنند از دیگران طرد شده ‌اند، ممکن است، شروع به رفتارهای مضر نمایند که مانع از شکل گیری یک هویت امن و مثبت برای آنها گردد. این خطرات، شامل موارد زیر می باشد.

• عدم دلبستگی به والدین
• سردرگمی
• عزت نفس پایین
• عدم وجود یا تأثیر منفی بزرگسالان
• عدم پذیرش در گروه همسالان مثبت

اگر هویت به درستی در نوجوانان شکل نگیرد چه مشکلاتی ایجاد می کند؟

آنچه در بخش قبل گفته شد، باعث می شود که نوجوان درگیر رفتارهای پرخطری مانند اعتیاد نوجوان به مواد مخدر و اعتیاد به بی بند و باری شود. این نوجوانان، به احتمال زیاد در مدرسه، عملکرد ضعیفی خواهند داشت، عزت نفس پایینی داشته و اجباری عمل می کنند.

نوجوانان از نظر شناختی، هنوز در حال رشد هستند که موجب می گردد، فرآیند تفکر آنها بیشتر از بزرگسالان، تکانشی باشد. بنابراین، تشویق ساده همسالان می تواند، برای ترغیب نوجوان به انجام رفتارهای پرخطر، کافی باشد. با مشارکت نوجوان در رفتارهای سرکش یا فحشا، نوجوان احساس بدتری نسبت به خود خواهد داشت و مارپیچ رو به پایینی از الگوها و رفتارهای ناسالم ایجاد می شود. تعدادی از نشانه های هشدار دهنده مشکلات عدم شکل گیری درست هویت در نوجوانان به شرح زیر است:

• ادراک تحریف شده یا غیر واقعی از خود
• فقدان پایبندی به ارزش ها در محیط های مختلف
• عزت نفس او به نظرات دیگران متکی است
• افت تحصیلی نوجوان
• رفتار ناپسند
• عزت نفس پایین
• تحقیر دیگران مانند متلک گویی، بدگویی یا ایجاد شایعات
• رفتارهای نمایشی یا خارج از عرف
• احساسات شدیدخشم یا غم
• تغییر دوستان و اجتناب از دوستی مثبت
• بی توجهی به قوانین و محدودیت ها
• استفاده از مواد مخدر

اگر نوجوان شما، چندین مورد از رفتارهای فوق را نشان می دهد، احتمالاً در مسیر شکل دادن به هویت خود به مشکل خورده است. قدم بعدی که والدین برای تشویق نوجوان به انتخاب الگوهای سالم می‌توانند بردارند این است که مطمئن شوند، نوجوانشان از حمایتی که در خانه به آن نیاز دارد، برخوردار است.

سخن پایانی

فرآیند شکل گیری هویت، از وظایف حیاتی نوجوانی است. شکل‌گیری هویت در نوجوانان، شامل یادگیری این است که چگونه خود و شخصیت خود را به روش منحصر به فرد بیان کنند. این روند می تواند، منجر به چالش هایی برای نوجوان یا اختلاف او با محیط اطراف شود. والدین نوجوانانی که مشکل دارند، باید عشق، حمایت و مرزهای سالمی را برای نوجوان خود، فراهم کنند که باعث رشد سالم او گردد.

زمانی که نوجوان شما انتخاب ‌هایی دارد که برای خود او یا دیگران مضر است، زمان آن فرا رسیده که از متخصصان و روانشناسان کمک بگیرید. یک روانشناس متخصص می تواند، برنامه سازمان‌ یافته‌ای را در مسیر درمانی نوجوان شما ارائه و الگوهای سالم ‌تری را به او نشان دهد و به نوجوان در شکل‌گیری هویت مثبت کمک کند. در نهایت نوجوان شما به بهترین خود، تبدیل شده و احساس رضایت و اعتماد به نفس بیشتری را تجربه خواهد کرد.

پناه سبز با برگزاری دوره های مختلف آموزشی برای والدین تلاش می کند تا قدم مهمی برای رفع مشکلات والدین بردارد. شما می توانید با مراجعه به بخش دوره های آموزشی متناسب با نیاز خود، یک دوره را انتخاب کرده و با آموزش هایی که می بینید، چالش های پیش رو را کاهش دهید.

منبع: pdx

پناه سبز

سوالات متداول

• شکل گیری هویت در نوجوانان چه مراحلی دارد؟

شکل گیری هویت در نوجوانان شامل 4 مرحله ی مختلف می شود. این مراحل عبارتند از: پراکندگی هویت، وقفه هویت، ضبط نمودن هویت، دستیابی به هویت.

• اگر نوجوان نتواند هویت خود را به درستی درک کند، ممکن است چه مشکلاتی برای او پیش آید؟

برخی از این مشکلات عبارتند از: ادراک تحریف شده یا غیر واقعی از خود، فقدان پایبندی به ارزش ها در محیط های مختلف، عزت نفس او به نظرات دیگران متکی است، افت تحصیلی نوجوان، رفتار ناپسند، عزت نفس پایین، تحقیر دیگران مانند متلک گویی، بدگویی یا ایجاد شایعات، بی توجهی به قوانین و محدودیت ها، استفاده از مواد مخدر و …